Cumhuriyet tarihinin ilk yıllarında Medya-Basın haberciliği geniş topluluklara ulaşamasa bile
kendini baskın hissettirebiliyordu.
1925 yılları itibariyle Dış devletlerinde sermayederliğinde gazete...
Cumhuriyet tarihinin ilk yıllarında Medya-Basın haberciliği geniş topluluklara ulaşamasa bile
kendini baskın hissettirebiliyordu.
1925 yılları itibariyle Dış devletlerinde sermayederliğinde gazete
çıkarılmaktaydı bunlardan birisi Sahibi Reşit Benaiad ve Ali Namık Beyler olup, Fransızca ‘’Tanin’’
gazetesi, 4.000 adet basılmakta olup 3.000 adedi ise ayrı satılmaktaydı. Lakin muhalefet gazetesi
olduğundan yeterli tiraja ulaşamayıp zarar etmekteydiler.
Oysa Hüseyin Cahit Bey’in sahibi olduğu Türkçe ‘’Tanin’’ gazetesi çok iyi satış yapıyor hatta zamane Hüseyin Cahit Bey’in 9.000 liraya Berliet marka otomobil aldığı bilinmekteydi. Zamane İstanbul merkezli yöneticisi Muzaffer Bey, ‘’Volente’’ gazetesi Alman Büyükelçiliği tarafından maddi desteklenerek Fransızca ve Almanca çıkararak asli
hedefi enerjik Muhabiri Mr. Mothu yaptığı, Fransız Havas Ajansı aleyhine haberlerle donatmak idi.
Türkçe günlük gazetesi ‘’Son Telgraf’’’ın sahibi Giritli Suphi Nuri Bey olup, 4.000 adet tiraja sahipli
olup öncesi ‘’Müstakil’’ ve ‘’Tercümanı Hakikat’’ gazetelerinin devamıdır. Siyasi ayağı ailece baskın
çıkarak Jön Türkleri Girit konusunda uzlaşmaz politika haline getirterek Venizelos’un Sofya ve Balkan
anlaşması yapmasına ve Balkan savaşına neden olduğu bilinir. Evveli Adana merkezli sonrasında daha
fazla kesime ulaşabilmek için İstanbul’a taşınan ‘’Toksöz ‘’ gazetesi sahibi ve Başyazarı Abdülkadir
Efendi aslen siyasete atılmak için ordudan ayrılan eski bir subay olup, basın camiasına gönül vermiştir.
Gazete günlük 4.000 adet tiraja ulaşarak Adana’ya posta yoluyla her gün düzenli göndermekteydiler.
Ankara’da basılan ‘’Hakimiyet-i Milliye’’ gazetesi sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Siirt milletvekili
Mahmut Bey idi. Bu gazete tarihi kaynaklarca Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle 1921 yılında
kurdurulmuştur. Günlük 3.000 baskısı çıkarılarak genelde okuyucusu Anadolu halkı idi. O zamanlar da
Ankara’da iki aktif gazete vardı ‘’Hakimiyet-i Milliye’’ ve ‘’Cumhuriyet’’ idi ki ‘’Cumhuriyet ‘’gazetesi
Milletvekili Yunus Nadi Bey’in kontrolünde yayın hayatını idame ettirmekteydi.
İttihat ve Terakki komitesi tarafından senato sekreterliğine atanan Sahibi ve Başyazarı İsmail
Müştak Bey’in ‘’İstiklal’’ gazetesi ise siyasi içeriği ağır bastığından İngilizlerce tutuklanarak Malta’ya
sürülmüştür. Günlük 3.000 adet baskısıyla başta İttihat ve Terakki’nin kuruluşunda maddi desteği
lakin sonrasında maddi desteklemediği bilinmektedir. Türkçe günlük ‘’Sabah’’ gazetesi, Muhabirlik ve
Foto muhabirliği yapan Şükrü Bey ve Vahit Bey tarafından kurularak günlük 3.000 adet tirajıyla
zorlukla 2.000 adet sattığıdır.
Eski Türk gazetecilerden Ahmet Cevdet Bey günlük ‘’İkdam’’ gazetesini 6.000 adet basarak radikal
milliyetçi uslüb takınmıştır. Bu yüksek tiraj ve satışını Eski rejim döneminde Abdülhamit çağında kendi
çıkar ve görüşlerini Yıldız sarayının politikasıyla uyuşturmayı bilerek aylık saraydan 150 altın lira
desteklendiğidir.
Öncesinde ‘’Vakit’’ gazetesinin yöneticisi ve ortağı Ahmet Emin Bey’in kurduğu
‘’Vatan’’ gazetesi ise; Türkçe günlük sabah baskısı 7.000 adet çıkarılarak, nüfuzunu iyi kullanırdı.
Ahmet Emin Bey, aslen eğitimini ABD devletlerinde yaparak ileri derece İngilizce diline sahip idi.
İstanbul’da Akşamları basılan ‘’La Volonte’’ gazetesi sahibi eski bir asker Muzaffer Bey olup siyasete
atılarak İnönü’nün Dış ilişkiler Bakanı olmuştur. Almanlar’ın maddi destek verdiği gazete ,günlük
2.500 adet basarak ancak 1.000 adet satış yapabildiği bilinmektedir. Bu arada İstanbul’da Tünel’in
yanı başında Alman Basımevi ‘’Loeffer’’ gazetesi çıkarılarak bu basımevi İzmir’den Ermeni kökenli
Abbazoli adında biri satın alarak azınlıklar hakkında destekleriyle bilinmektedir. Türkiye’yi Batı
uygarlığına yükseltmek isteyenlerin hangi emellerle kimlere hizmet verdikleri halen gizli kapaklı
saklansa da tarihte hiçbir şey saklı kalmayacaktır.
ARAŞTIRMACI YAZAR-TARİHÇİ
VOLKAN YAŞAR BERBER